Orta Sibirya’nın güneyinde yer alan Hakasya Güney ve doğusunda Tuva Cumhuriyeti batısında Altay Cumhuriyeti ve Şorya kuzeydogusunda Kızılyar bulunmaktadır. Yüzölçümü 61.900 km2 dir. Hakasya’nın nüfusu 550.000 başkenti Abakandır. Resmi ddinleri Hıristiyan olmakla beraber Şamanizm’e inanmaktadırlar.
Hakasyalı soydaşlarımız, bugün maalesef pek çok Türk topluluğu gibi Rus nüfuzu altında yaşayan bir topluluktur. Rusya’da Yenisey Irmağı’nın yukarı kesimindeki Abakan Bölgesi’ni mesken tutan kandaşlarımızın kökeni Kırgız Türkleri’ne dayanmaktadır.
Öyle ki Kırgızlar’ın meşhur destanı Manas’ta bile kendilerine yer bulan bu topluluk, Tanrı Dağı Kırgızları denilen diğer Kırgızların kitlesel göç hareketlerine katılmamışlar ve Yenisey Bölgesi’nde kalmışlardır.
Çin kaynaklarında bu Türkler Heges ismiyle anılmıştır ki, bugün isimlerinin Hakaslar diye anılmasının altında bu tarihsel kullanımın yatıyor olması kuvvetle muhtemeldir. 15.yy’dan sonra bu bölgelerin Ruslar tarafından işgal edildiği dönemde, Hakasların Tatarlar ismiyle anıldığı ancak daha sonra onların ayrı bir kimlik taşıdığının kabul edildiği bilinmektedir.
Uzun Süren Rus Esareti
Hakas Türkleri, Yenisey bölgesindeki pek çok Türk topluluğu gibi 15.yy’dan sonra Rus nüfuzu altına girmeleriyle, sonu bir türlü bitmeyen bir esaret dönemine girmişlerdir. Zaman zaman Rus egemenliğine karşı isyan hareketlerine girişseler de nüfusları pek az olduğu için istiklâllerini bir türlü gerçekleştirememişler, Rus boyunduruğundan asırlar boyu kurtulamamışlardır.
Sayıları bu kadar az olmasına rağmen, Hakas Türkleri’nin en büyük başarısı milli kimliklerini büyük ölçüde korumuş olmalarıdır. Zira Çarlık Rejimi’nin tüm despotik baskı ve dayatmalarına karşı Hakas Türkleri özgün kültürlerini uzun yüzyıllar boyunca korumuşlardır.
Çarlık Rusya’sı yıkılıp, Sovyet Rusya kurulurken ve bu döneme dek hâlâ Ruslar tarafından Hakaslar’a, Yenisey Tatarları (ya da Kırgızları) denirken, Sovyetler’in bazı politikaları çerçevesinde Hakas ismi çok daha yoğun olarak kullanılmıştır.
Ruslar, Hakasyalılar’ı Tatar Türkleri’yle aynı olarak görse de Rus nüfuzu altındaki Türk topluluklarının birbirlerinden çok farklı oldukları tezi üzerinden giderek Hakas kimliğini tanıyıp pekiştirmişler ve bundan sonra bu bölgeyi Hakasya adıyla anmışlardır. Bu, bir anlamda Sovyet Rusya için, kendi sınırları içindeki Türk topluluklarını birbirlerinden farklı göstermek, Rusya içinde oluşabilecek bir Turan Birlikteliğinin önünü kesmek amaçlı yapılmıştır.
Hakasca Türkçe
Alla Allah
Oyul Oğul
Ayır Ağır
Bayır Karaciğer
Küdegü Damat
Sömük Soy, kemik
Ber Ver
Keç Geç
Kel Gel
Bes Beş
Bir Bir
Bil Bil-mek
Bız Biz
Kiçi Kişi
Boy Bog-mak
Yay Yag
Arı-y Temiz
Açıy Açık
Azı-y Azı diş
Uluğ Büyük
Yaday Yaya
Ali K Şahin
