Öfke, kontrol, öz denetim gibi kavramlar yaşamımızda ne gibi bir etkiye sahip? Gaziantep’te trafik konusunda bir şikayet söz konusu mu? Tüm bu sorularının yanıtlarını Uzman Klinik Psikolog Berfin Sakız’la konuştuk.
Trafik psikolojisinden bahseder misiniz biraz?
Trafik denince disiplinler arası düşünmek gerekir. Trafik; taşıtlar, sürücüler, yayalar, çevre gibi faktörleri içermekte. Trafik psikolojisi bu faktörlerden daha çok insan davranışına odaklanmakta. Son zamanlarda da trafik psikolojisi üzerine araştırmalar artmış durumda. Trafik psikolojisi üzerine uzmanlaşmış psikologlar daha iyi oldukları için benim burada söyleyebileceğim genel bilgilerdir. Bu alanda psikoloji biliminin katkısı sürücü davranışı, kişiliği, dikkati gibi konularda trafik güvenliğini arttırmak diyebiliriz. Bunun en yaygın örneği ise psikoteknik değerlendirme merkezleri olabilir. Türkiye’de yeni yeni yaygınlaşan psikoteknik merkezlerinde amaç insan kaynaklı trafik kazalarını azaltabilmek için algı, dikkat, tepki vs. ölçümünü rapor halinde sunmaktır.
ÖFKE DUYGUSUNU YAŞAYAN İNSANLAR TRAFİKTE DAHA ÖFKELİ
İnsanlar neden sabırsız?
Sabırsız olma haliyle bağlantılı öfke hali diyebiliriz buna. Genel olarak öfke duygusunu yoğun yaşayan kişilerin, trafikte de daha öfkeli olduklarını gösteren çalışmalar mevcut. Yani bu durumda sadece trafik ortamı değil genel kişilik özellikleriyle değerlendirilmesi gerekebilir. Genel durumumuzun trafiğe de yansımasıdır bir nevi. Neden sabırsızız? Bu da bireye özgü değerlendiriliyor.
HER GÜN TRAFİKTE BEKLEMEK KİŞİDE STRES OLUŞTURMAKTA
İnsanları trafikte gergin olmaya iten nedenler nelerdir?
Teknoloji ile trafik en önemli stresör kaynağı haline geldi. Her gün yoğun trafikte kalmak haliyle kişilerde stres oluşturmakta. Trafik içerisinde bekleyebilmek, başka insanların hataları ile yüzleşmek, zaman baskısı, iş stresi gibi durumlar mevcut. Bunlara yaşadığımız önemli diğer stres kaynakları da eklenince trafik ile baş etme sürecimizi de etkileyebilmektedir.
ÖZ DENETİM BECERİMİZ GELİŞTİKÇE TAHAMMÜLÜMÜZDE GELİŞİYOR
Birbirimize neden tahammül edemiyoruz?
Bu konuda aslında bireysel farklılıklar söz konusu. Yaşanılan olumsuzluklarda kimileri daha sakin kalabiliyorken kimileri daha öfkeli olabiliyor. Bu konuda öz denetim becerimizden bahsedebiliriz. Yani kendi kendimizi kontrol edebilmek… Öz denetim becerimiz geliştikçe tahammülümüzde gelişiyor. Böylece yaşanılan olumsuzluklarda daha kontrollü olabiliyor ve beklemeyi öğrenebiliyoruz. Öz denetim becerimiz pek gelişmediği durumlarda dürtü sel davranış denen durumlar yaşanabiliyor. Anlık ve düşünmeden yapılan dürtüsellik ise zarar verme veya zarar görmeye neden olabiliyor. Aslında bir kişinin tahammülü o kişinin yaşı, mizacı, deneyimleri gibi geniş anlamda değerlendiriliyor.
ÖFKEYİ YÖNETEBİLMEK ÖNEMLİ
Gerginlik içeren olayları olgunlukla karşılamak için neler yapmalıyız?
Öfke her insanın zaman zaman yaşadığı ve yaşaması gereken bir duygu. Burada önemli olan öfkeyi yönetebilmek. Trafik ortamından bahsedecek olursak trafik esnasında yaşadığımız herhangi zorlu bir süreçte öfkemizi kontrol edip aklımıza eseni yapmamaktır. Çünkü insan kaynaklı kazalar, hatalar bu şekilde azalabilir. Bunun içinde bilişsel esneklik çok önemli. Bunu sık karşılaştığımız bir örnek ile açıklayacak olursak; hata yapan başka bir sürücü ile karşılaştığımız zaman sen kim oluyorsun da bu hatayı yapabiliyorsun’ yerine’ insanlar hata yapabiliyor ve şu an öfkeliyim sakinleşinceye kadar karşılık vermeyeyim’ gibi esnek düşünce ile duygularımız da kontrol altında tutulabiliyor.
Sakin bir yaşamın sırrı nedir?
Kişinin ihtiyacına göre değişir bu sorunun cevabı. Düşünce, duygu ve davranışlarımız ile ilgili farkındalık ve gerekli durumda değişim bize yardımcı olandır. Fark ederek, sağlıksız ve işlevsiz olanları sağlıklı ve işlevli hale getirebilmek.
GAZİANTEP’TE TRAFİK KONUSUNDA ÇOK ŞİKAYET VAR
Gaziantep’in trafik psikolojisi nasıl? Bu konuda neler tavsiye edebilirsiniz?
Bu konu hakkında daha önce de çok soru aldım. ‘İnsanlarımız trafikte neden bu kadar öfke problemi yaşıyor? Sorusu merak edilmekte. Merak ile birlikte bu sorundan bıkkınlık hali de diyebiliriz. Bu konuda Gaziantep için yapılan herhangi bir çalışmaya rastlamadım. Ama genel olarak bakacak olursak bu konuda çok şikâyet var. Bu konuda ne yapılabilir? Daha öncede dediğim gibi trafik söz konusu olunca disiplinler arası düşünülerek bir şeyler yapılabilir. Trafik psikolojisinin buradaki katkısı insan kaynaklı kazaları azaltabilmek için verilebilecek etkili psikoeğitimler olabilir. Bunun yanı sıra çevre psikolojisi dikkate alınarak düzenlemelere destek verilebilir.
MUHAMMET ABDULKADİR ESEN
