Gaziantep'in geçmişten günümüze han ve bedestenleri

Gaziantep'te geçmişte kent hayatında önemli yer tutan han ve bedestenler, restorasyonlar sayesinde canlılığını koruyor.

Büyükşehir Belediyesi Gazi Kültür AŞ Genel Müdürü ve Gaziantep Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Halil İbrahim Yakar, kentte yapım tarihi en eski olan yerin Lala Mustafa Paşa Hanı olduğunu söyledi. Gaziantep'te geçmişten bugüne 13 han ve iki bedesten kaldığını aktaran Yakar, bunların çoğunun ticaret ve konaklama işlevini karşılayacak şekilde tasarlandığını anlattı.

İnşa edildikleri dönemde güvenlik gerekçesiyle çoğu Gaziantep Kalesi civarında yapılan ve genellikle iki katlı olarak tasarlanan Lala Mustafa Paşa (Hışva), Zincirli Bedesten, Çekirdekçi, Tütün, Kemikli Bedesten, Tuz, Millet, Şire, İnceoğlu, Gümrük, Kürkçü, Maarif ve Anadolu hanları ile Yeni ve Bayaz Han halen ayakta duruyor.

Kente asırlardır katkı sağlayan tarihi yapılar, yöresel ürünlerden tekstil ve hediyelik eşyalara kadar çeşitli ürünlerin satışının yapıldığı merkezler olarak işlevini sürdürüyor.

-Millet Hanı Yapı, Osmanlı han mimarisi içinde iki katlı, tek avlulu hanlar grubuna girer.

Kıbrıs Fatihi Lala Mustafa Paşa’nın Antep Beyliği zamanında Keçeciler Bedesteni (diğer isimleri Bedesten-i Atik, Karanlık Bedesten) olarak 1575 yılında yapılmış, sonradan ilaveler ile doğusu Pazar Hamamı, batısı Bıçakçı Çarşısı, güneyi Salaba ağzı, Kazaz Çarşısı ve kuzeyi kale olmak üzere kervansaray niteliği kazanmıştır.

-Hışva han Hışva (Pamuk Kozası) Han olarak da bilinen Lala Mustafa Paşa Hanı, Gaziantep Kalesi’nin eteklerinde Handan Bey Çarşısı’nda inşa edilmiştir.

Lala Mustafa Paşa (Hışva) Hanı külliyenin merkez yapısıdır.

Zincirli Bedesten Zincirli Bedesten: XVIII. yüzyılın ilk çeyreğinde Darendeli Hüseyin Paşa tarafından yaptırılan Zincirli Bedesten, halk arasında “Kara Basamak Bedesteni” olarak bilinir. Uzun yıllar kasaplara ev sahipliği yaptığı için Et Hali olarak da adlandırılan tarihi yapı, Vakıflar Bölge Müdürlüğü’nün yaptırdığı restorasyon çalışmaları sonrasında, genişlikleri 10-25 metrekare arasında değişen 73 dükkan ile ticari faaliyette bulunmak isteyen özellikle baharatçı ve turistik eşya satıcılarına otantik bir ortam sunmaktadır.

Bedestenin beş kapısı bulunmaktadır.

Güney kapısındaki dört mısralık kitabenin yazarı Kusuri’dir. Biri kuzeyden güneye, diğeri doğudan batıya uzanan ve birbiri ile kesişen iki bölümden meydana gelmektedir. Üstü kapalı ve tek katlı bir yapıdır.

Daha sonraları üzerine bir kat daha yapılarak Adliye Binası olarak kullanılmışsa da 1957 yılındaki yangında bu bölüm tamamen yok olmuştur.

-Gümrük Hanı Gaziantep Kale çevresinde yer alan hanlardan biri olan Gümrük Han, Karagöz mahallesi, Gümrük caddesi, 17 no.lu parsel üzerinde bulunmaktadır. Hacı Ömer Efendi tarafından 1873-1878 yılları arasında yaptırıldığı Vakıflar kayıtlarına göre bilinmektedir. ‘Yolcu hanı’ olarak inşa edilen hanın zemin katındaki mekânlar depo ve ahır, üst katta yer alan odalar ise yolcuların kalması için yapılmıştır.

Günümüze kadar han, dükkân ve depo olarak kullanılmıştır.

Yapı, Osmanlı han mimarisi içinde tek avlulu, iki katlı hanlar grubuna girmektedir. Avlu, zemin katta üç taraftan eyvan ve odalarla, bir taraftan revakla, üst katta ise bir taraftan odalarla, üç taraftan da revakla kuşatılmıştır

Gümrük hanı geleneksel Osmanlı han mimarisi içinde tek avlulu, iki katlı han mimarisi özellikleri taşımaktadır

-Kaleoğlu Mağarası Kaleoğlu Mağarası, belli bir dönem taş ocağı olarak kullanılmıştır, belli bir dönem ise; Yeni Han'a ahırlık yapmıştır. Günümüzde ise restore edilip Gaziantep'in gezilecek yerlerinden biri haline gelmiştir.

Zemin kattaki mekânlar depo ve ahır, üst katta bulunan odalar ise yolcuların konaklaması amacıyla yapılmıştır.

Yapıda dikkati çeken tek süsleme, batı cephesindeki cümle kapısı üzerinde siyah ve beyaz kesme taşlarla oluşturulmuş olan süslemedir.

-Zeytin Han Gaziantep yöresel ürünlerinin satıldığı,1823 yılından bu yana aynı aileye ait işletme. Yöresel ürünlerin tamamı doğal ve eski tadında. İşletmenin en önemli özelliği hijyen konusundaki titizliğidir. Bir çok ürün kendi markasıyla satışa sunulmuştur ve tarladan tezgaha kadar büyük bir titizlikle üretilmiştir. 6 kuşaklık bir aile işletmesidir.

Yöresel peynir,tereyağ,sadeyağ, kendi bahçelerinin zeytinleri,zeytinyağları, Zeytinhan çiftlikte geleneksel yöntemlerle hazırlanmış Salça,pul biber,turşu,kuruluk,kurutulmuş sebzeler,binbir çeşit baharat,bakliyat, çok özel Türk kahvesi ve diğer kahve çeşitleri, doğal zeytinyağı ve bitki yağlarından üretilen sabunlara kadar her türlü yöresel ürünü bulabilirsiniz.