REFORM HABER- TÜİK ve USDA verilerine göre; dünyada Antep fıstığı üretiminde 2019/20 üretim sezonunda ABD, 336 bin ton üretim ile ilk sırada yer alırken aynı üretim sezonunda İran 205 bin tonla ikinci sırada, Türkiye 85 bin tonla üçüncü sırada, Suriye 70 bin tonla dördüncü sırada ve AB, 22 bin ton üretimle beşinci sırada yer aldı.

Türkiye, dünya Antep fıstığı üretiminin yüzde 12’sini karşılıyor. Dünya Antep fıstığı ticaretine bakıldığında, 2019/20 sezonunda ihracat yüzde 5 artışla 371 bin tona, ithalat ise yüzde 4 artışla 339 bin tona ulaştı. Dünya Antep fıstığı tüketimi bir önceki sezona göre yüzde 11 düşüşle 664 bin ton olarak gerçekleşti. Antep fıstığı dünyada bir marka olarak bilinse de ABD 144 bin ton ile dünya Antep fıstığı tüketiminde lider konumda. Türkiye ABD, Çin ve AB’den sonra dördüncü sırada yer aldı.

Dünya Antep fıstığı ihracatında 2019/2020 piyasa döneminde ABD 189 bin ton ve yüzde 51 oranla ilk sırada yer alırken, İran 154 bin tonla ikinci, Suriye 22 bin tonla üçüncü, Türkiye 4 bin 700 ton ile dördüncü sırada aldı. AB ülkeleri ise bin 100 ton Antep fıstığı ihraç etti.

Aynı dönemde dünya fıstık ithalatında Çin 128 bin ton ve yüzde 38 pay ile ilk sırada yer alırken, AB ülkeleri toplamda 104 bin ton fıstık ithal etti. Hindistan 23 bin ton, BAE 12 bin ton ve Suudi Arabistan’ın ise 11 bin 700 ton ile dünya Antep fıstığı ithalatında önemli ülkeler arasında yer alıyor.

TÜİK verilerine göre Türkiye’de Antep fıstığı ihracatında 2019/2020 piyasa döneminde 2 bin 600 ton olarak gerçekleşti. Bu ihracatın da yüzde 90’ını kabuksuz Antep fıstığı oluştururken ihracatın ilk sırasında yüzde 36 oranı ve 935 ton ile İtalya yer alıyor. İhracatta İtalya’yı, 396 tonla Almanya (%15), 232 tonla İsrail (%9), 108 tonla Mersin Serbest Bölgesi (%4) ve 103 tonla Suriye (%4) takip ediyor. Aynı piyasa döneminde Türkiye’nin Antep fıstığı ihracat değeri 50,5 milyon dolar olarak gerçekleşti ve bu değerin yüzde 95’ini de kabuksuz Antep fıstığı oluşturdu.

TARLADA 45 MARKETTE 115

2020 yılı Antep fıstığı üretici fiyatı bir önceki yıla göre yüzde 16’lık artışla 43,66 TL/kg olurken 2020 yılı aralık ayında ise bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 19’luk düşüşle 37,73 TL/kg olarak gerçekleşti. 2020 yılı tüketici fiyatı ise, bir önceki yıla göre yüzde 27 oranında artışla 115,06 TL/kg olarak gerçekleşti. Üretici ürettiği üründe kg başına 45 TL kazanırken tüketici aynı ürünü 115 TL’ye satın almak zorunda kalmış.

2020 yılı aralık ayında 24,51 TL/kg olan kabuklu Antep fıstığı borsa fiyatı bir yıl önceki aynı aya göre yüzde 95 oranında artarken kavrulmuş Antep fıstığı borsa fiyatı ise 2020 yılında bir önceki yıla göre yüzde 124 oranında artmış.

ANTEP FISTIĞI ÜRETİMDE GAZİANTEP İKİNCİ SIRADA

Antep fıstığı üretiminde 2019/20 üretim sezonunda Türkiye’de 80 bin ton Antep fıstığı üretimi gerçekleşti. Antep fıstığı üretiminde Şanlıurfa 32 bin ton üretimle Türkiye üretiminin yüzde 37,6’sını oluştururken Gaziantep 26 bin tonluk üretim ile ikinci sırada yer aldı. Gaziantep’i 12 bin tonluk üretim ile Siirt takip etti.

“ALIN TERİMİZİN KARŞILIĞINI ALAMIYORUZ”

Reform Haber’e konuşan Gaziantepli fıstık üreticisi Mehmet Ali Pektaş emeklerinin karşılığını alamadığına dikkat çekerek, “Biz fıstık üreticileri olarak yıllardır ciddi sorunlar yaşıyoruz. Çünkü fıstık, yetiştirilmesi ve bir ürüne durması için büyük bir emek gerektiren bir iş. Biz onca emek ile ürettiğimiz fıstığın fiyatı tarlada 40-45 TL iken marketlerde 100 – 120 TL arasında oluyor.  Aradaki satıcılar bizim ürettiğimiz fıstıktan bizden çok kazanıyor. Tüm emeği biz yaparken onlar hiçbir şey yapmadan, mazot parası ödemeden, ilaçlama parası ödemeden bizden düşük ücretlere alıp yüksek fiyatlara satıyorlar. Fıstık üreticisi olarak alın terimizin karşılığını alamıyoruz.” dedi.

Pektaş şöyle devam etti: “Daha önce Güneydoğu Anadolu Kooperatifleri vardı ama onu da kaldırdılar. Bu yüzden bizde tamamen aracılara mahkum kaldık. Antep fıstığı her yıl ürün veren bir ürün değil. Bir yıl hasat verir diğer yıl vermez. Bu yüzden aslında bir yıllık hasadı iki yılın hasadı gibi düşünmek zorundayız. Bu kadar emek veriyoruz, hasat döneminde çok düşük bir fiyata satmak zorunda kalıyoruz. Aracılar fıstığı bizden alıp depolarda beklettiği için çok yüksek fiyatlara satıyor. Aracılar bizden alırken hasat döneminde olduğu için fıstık piyasası üzerinde bir şekilde etkileyerek rekoltenin çok yüksek olduğunu ifade söyleyerek fiyatın hasat döneminde aşağı düşürülmesini sağlıyorlar. Ama yılın sonunda fiyatlar tekrar artıyor.” diyen fıstık üreticisi kooperatif ya da bir birliğin olmasını istiyor. Devlet fıstık üreticilerine sahip çıkmalı, üretici emeğinin karşılığını almalı hem de tüketici fıstığı daha uygun fiyata alabilmeli.”

“ANTEP FISTIĞI TESİSİ KURULACAK ALAN PEK KALMADI”

Antep fıstığının yıllar içindeki üretim, ithalat ve ihracat oranlarındaki son durumu Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü’den Mustafa Atlı’ya sorduk. Atlı, Antep fıstığının yıllar içindeki üretimdeki düşüşün nedeni ile ilgili, “Ülkemizde Antepfıstığı üretimi ortalama olarak sürekli artış göstermektedir. Ancak yoğun şekilde peryodizite mevcuttur. Peryodizite (var yılı yok yılı) bakım, iklim, toprak, sulama gibi etkenlere göre değişiklik göstermektedir” ifadelerini kullandı.

Türkiye’nin Antep fıstığı üretimde geri kalması ile ilgili sulu tarıma dikkat çeken Atlı, “ABD Antepfıstığı tamamen sulu şartlarda yapılmaktadır. Buda verimi etkilemektedir. İran’da da üretim sulu şartlarda yapılmaktadır.” dedi.

İhracat rakamlarındaki düşüşün nedeni ile ilgili iç pazarda tüketimin fazla olduğu belirten Mustafa Atlı, “Türkiye de iç tüketimin yüksek olması sonucu ihraç edilememektedir. Tüketimimizin fazla olması sonucu fiyatlarda iç piyasada genel olarak dünya fiyatlarının üzerinde gerçekleşmektedir.” diye konuştu.

Son dönemlerde Şanlıurfa’nın Antep fıstığı üretiminde Gaziantep’in önüne geçmesinin nedeni ile ilgili yeni bahçe tesislerine vurgu yapan Atlı, “Şanlıurfa’ da yeni bahçe tesisi yoğun şekilde devam etmektedir. Dolayısıyla Antep fıstığı üretim alanları sürekli artmaktadır. Bu da yavaş yavaş üretime yansımaya başlamıştır. Gaziantep’te ise Antep fıstığı tesisi kurulacak alan pek kalmadı” şeklinde konuştu.

Ramazan ELES