Doğu Sibirya’nın en eski kavimlerinden olan Yakut Türkleri (kendi dillerinde Saka, Saha, Kişi insan anlamında) Hun Türklerinin bir kolu olan Kurikan boyundandırlar. Kurikanlar, tarihte Güligan ismiyle de tanınmışlardır. Güliganlar tarihte ilk defa 8. yüzyılda Orhun Abidelerinde Yüç (üç) Kurikan adıyla zikredilmişlerdir. Türklerin en eski kavimlerinden biri olan Yakutlar 17. asırdan beri Rus ve Avrupa edebiyatlarında Yakutlar olarak tanıtılmakta ve tanınmaktadır. Yakut ismi Tunguzların Yeko, Yekot terimlerinden türemiştir. Orta Lena’nın her iki yakasında ve Lena nehrinin Vilyuv ve Jena kollarının oluşturduğu alanlarda çeşitli göçebe meslekleriyle uğraşan Yakut kabileleriyle Ruslar önce 1632’de Lena nehrinin sağ yakasında Yakutsk şehrini kurarak ilişkilerini başlattılar. 13. ve 14. yüzyıllarda bölgede varlıkları bilinen Yakutların ülkesinde böylece başlayan Rus yönetimi bölgeyi kendi vilâyeti olarak kabul edip, zengin maden kaynaklarını da sömürmeye başladı.
Bugünkü Yakutistanın yüzölçümü 3.062.100 km’den ibarettir. Yakut Türkleri 12. asra gelinceye kadar bugünkü Yakutistan topraklarını kendilerine vatan edinerek Türkleştirmişlerdir. Yakut Türkleri tarihte birkaç kez Rusların kendi topraklarına girmelerine karşı koymuşlardır. 20. yüzyıl başlarında Yakutlar arasında milliyet duyguları da gelişmeye başladı. Rus yönetimine karşı haklar ve toprak isteğiyle direnişler ve mücadeleler sonrasında 27 Nisan 1922 Yakutistan Muhtar Cumhuriyet statüsü kazandı.
Bugün ise Rusya Federasyonuna bağlı Saha Yakut Cumhuriyeti’nde tek taraflı bağımsız olarak yaşamaktadırlar. Kuzeyinde Laptev ve doğu Sibirya denizleriyle çevrili olan Yakutistan’ın başkenti Lena ırmağı üzerindeki Yakutsk şehri olan ülkenin genel nüfusu 1.281.000’dir. Doğusunda ve kuzeybatısında Sibir dağları bulunur. Ülkenin % 20’den fazla bir bölümü kuzey kutbundadır. Yakut dilinin bugüne kadar devam etmekte bulunan eski Türk dillerinden birisi olduğu hususunda Türkologlar birleşmişlerdir. Ortak görüş bugünkü Yakut dilinin eski Türkçenin de vamı olduğu yolundadır. Yakutistan yer altı zenginliği bakımından harikulâde bir ülkedir.
Orta Sibirya’nın doğusu ile doğu Sibirya’nın batı bölgelerini içine alan Akaçlama havzasına tekabül eden çok geniş topraklar üzerinde yer alır. Yüzölçümü bakımından eski Sovyetler Birliği’ndeki en büyük Muhtar Cumhuriyeti olup, 3.62.100 km’dir. Başkenti Yakutsk olup Yakutistan’ın % 20’sinden fazla bölümü kuzey kutbundadır. 2/3’ü dağlarla kaplıdır. Kış 180 ile 220 gün arası sürer. Ülkenin 4/5’ünü kutup bölgesine has iğne yapraklı ağaçlar kaplar ve Yakutistan’ın ancak % 1’i tarıma elverişlidir. Genellikle nehirlerde balıkçılık yapılır, ormanlarda kürk hayvanları avlanır. Bunun dışında soğuğa dayanıklı ren geyikleri ve at beslenir. Bu sert iklim şartlarına rağmen Yakutistan yer altı madenleri yönünden zengin bir ülkedir. Bol miktarda altın elde edilir. Elmas madenleri de bulunmaktadır. Ülkede 2500 milyon tonluk çok zengin kömür rezervleri bulunduğu tahmin edilmektedir. Aslında ülke dünyanın en soğuk ülkesidir. Güneydeki göller yöresinin bir kısmı hariç topraklarının tamamı buzlarla kaplı olup, donmuş toprakları oluşturur. Yakutistan topraklarının % 66’sı dağlarla kaplıdır. Ülke topraklarının orman alanları 138 milyon hektarı bulur.
Yakutistan’ın uzunluğu kuzeyden güneye 200 ve batıdan doğuya 2300 km’dir. Yakutistan da yüksek dağlar azdır. Yakutistan haritasına bakıldığı takdirde bu ülkenin bir nehirler memleketi olduğu görülür. Bugün ülkede 9 şehir, 31 kaza, 47 işçi sitesi, 265 köy bulunmaktadır. Başkent Yakutsk’un Moskova’ya uzaklığı 8.468 km’dir. Tabiî güzellikleriyle harika bir ülkedir Yakutistan.
Ülkenin genel nüfusu 1.309.000 dir. Yakut Türklerinin % 95.5’nin kendi cumhuriyetlerinde yaşamalarına rağmen % 38.4’lük bir orana sahip oldukları görülür. Daha sonra yapılan sayıma göre ülke nüfusunun 385 000’i Yakuttur. Eski Sovyetler Birliği’nde toplam olarak 410.099 Yakut yaşamaktadır. Ülkenin başkenti Yakutsk’in nüfusu 185.000’dir. 1632 yılında Tungzular bu kavim için Yoko, Yaka kelimelerinin ve -ı çokluk eki ilâvesiyle Yakut adını kullanmışlardır.
Yakutistan’da 2 üniversite (9800 öğreğnci), 669 ortaokul (240.000 öğrenci), 18 teknik okul (14.000 öğrenci) bulunmaktadır. Üniversite öğrencisinin % 69.5’i Yakut Türküdür. Yaklaşık ülkede 600 kütüphane , 10 müze, 700 kulüp vardır. Yakut dilinde 1989’da 759.000 kitap basılmış, 521.000 tirajlı olan 3 dergi, 35 milyon tirajlı 28 gazete yayınlanmıştır. Eğitim Rus ve Yakut dillerinde yapılmaktadır. Yakutçanın Türk lehçeleri ile benzerliği yok denecek kadar azdır. Dolayısıyla da Yakutça konuşan biri ile anlaşmak çok zordur. Dilin % 50’si eski Türkçe kelimeler ihtiva etmekle birlikte bir hayli kelime de komşularından bilhassa Moğolcadan alınmıştar. 19. yüzyıldan itibaren Kiril harfleri ile yazılan Yakutça 1920’ten 1938’e kadar Lâtin harfleriyle yazılmış sonra tekrar Kiril alfabesi kullanılmıştır. Bugün Yakut edebiyatı hayli gelişmiş olup, bütün güçleri ile kendi kültürlerini örf ve âdetlerini yaşatmaktadırlar.
Ülke nüfusunun yüzde onu Müslüman diğerleri Ortodoks Hiristiyan ve şamandırlar.
Yakutça. Türkçe
Ağa Baba
Ana Anne
Ogol Oğul
As Aş
Aş Aç
Atah Ayak
Bısah Bıçak
Ös Söz
Kuturuk Kuyruk
Kıs Kış
Kis Kız
Bır Bir
İkki İki
Üj Üç
Dort Dört
Bies Beş
Sette Yedi
Ülke ikliminin olumsuzluğu tarımı etkilemektedir. Yüzölçümün % 1’inde güçlükle tarım yapılmaktadır. Ekme ve biçme faaliyetleri yerine hayvancılık önemli bir uğraşıdır. Yakut Türkleri sığır, at ve ren geyiği beslerler. At ve sığır eti yerler. İnek ve kısrak sütü içerler. Giyim eşyası için kürkü olan hayvanları avlarlar. Ülkede balıkçılık geçim tipi olarak yapılır. Yakutistan’da ziraat esasen et, süt, hayvancılığında yoğunlaşmıştır. Bitki üretiminde ise patates ve sebze ağırlıklıdır. Ormanlarda yabanî hayvan avcılığı son derece gelişmiştir. Kürk deri üretimi iyi düzeydedir. Yabanî dağ koyunları (kar koyunu) son derece boldur. Etinden, yününden, derisinden yararlanılır. Çok zengin maden yataklarına sahiptir. Altın ve elmas en önemli zenginlik kaynağıdır. Eski Sovyetler Birliği’nin elmas üretiminin % 99.8’ini Yakutistan karşılar. Zengin kömür yataklarına da sahiptir. Bu madenlerden başka gümüş, nikel, bakır, kurşun, tuz ve petrol kaynakları da bulunmaktadır. Ayrıca Yakutistan da uranyum yatakları da keşfedilmiştir. Doğalgaz da ülkenin gelir kaynakları içerisindedir. Yakutistan yer altı zenginliği bakımından harikulâde bir ülkedir.
